भारतले सिन्धु जल सम्झौता स्थगित गरेमा पाकिस्तानमा पर्न सक्ने असरहरू
-
उमेश के. शि
- २०८२ बैशाख १२ गते
सिन्धु जल सम्झौता सन् १९६० मा भारत र पाकिस्तानबीच भएको ऐतिहासिक सहमति हो, जसले दुई देशका लागि जल बाँडफाँडको आधार तय गर्यो। ६ दशकभन्दा बढी समयसम्म शान्तिपूर्ण रूपमा कार्यान्वयनमा रहेको यो सम्झौता भारतले स्थगित गर्ने निर्णय गरेपछि पाकिस्तानमा गहिरो असर पर्ने निश्चित छ। विशेषतः पाकिस्तानको कृषि, जलविद्युत्, औद्योगिक उत्पादन, खाद्य सुरक्षा, सामाजिक स्थिरता र कूटनीतिक अवस्थासम्म यसको गहिरो प्रभाव पर्नेछ।
१. कृषि प्रणालीमा सीधा असर
पाकिस्तानको कृषि क्षेत्र सिन्धु नदी प्रणालीमा पूर्णतः निर्भर छ। चेनाब, झेलम र सिन्धु नदीबाट प्राप्त पानी सिँचाइको प्रमुख स्रोत हो।
भारतले सम्झौता स्थगन गरी पानीको प्रवाह घटाएमा निम्न असरहरू देखिन सक्छन्:
धान, गहुँ र कपास जस्ता प्रमुख बालीहरूको उत्पादनमा भारी गिरावट।
सिँचाइ प्रणाली अवरुद्ध भई उत्पादन लागत वृद्धिको सम्भावना।
ग्रामीण जीवनस्तरमा गिरावट र किसानहरूको आन्दोलित अवस्था।
२. खाद्य सुरक्षामा संकट
पानीको अभावले बाली उत्पादन घट्दा खाद्य आपूर्ति श्रृंखला बिग्रनेछ।
यसको असर:
आन्तरिक बजारमा खाद्यान्नको मूल्य वृद्धि।
गरीब वर्गमा भोकमरीको अवस्था।
स्वदेशी उत्पादन कम भई आयातमा निर्भरता बढ्ने सम्भावना।
३. जलविद्युत् उत्पादनमा गिरावट
पाकिस्तानको ऊर्जाको ठूलो हिस्सा जलविद्युत् माध्यमबाट प्राप्त हुन्छ, जसका लागि सिन्धु प्रणालीको नदीहरू आधार हुन्।
भारतले पानी रोकेको खण्डमा ड्यामहरूमा जलस्तर घट्नेछ, जसले विद्युत् उत्पादन क्षमतामा गिरावट ल्याउनेछ।
लोडशेडिङको अवधि बढ्नेछ, जसले उद्योग, व्यवसाय र दैनिक जीवन प्रभावित पार्नेछ।
४. औद्योगिक तथा आर्थिक मन्दी
पानी र ऊर्जाको अभावले उद्योगहरू सञ्चालनमा समस्या ल्याउनेछ।
कृषि उत्पादन घटेपछि कृषि-सम्बन्धित उद्योगहरूमा कच्चा पदार्थको अभाव हुनेछ।
निर्यात घट्नेछ, जसले पाकिस्तानको वैदेशिक मुद्रा आम्दानीमा असर गर्नेछ।
५. सामाजिक असन्तोष र राजनीतिक अस्थिरता
ग्रामीण क्षेत्रहरूमा कृषि समस्याका कारण जनताको असन्तोष बढ्नेछ।
पानी वितरणमा असमानताले आन्तरिक क्षेत्रीय विभाजनलाई बढावा दिन सक्छ।
सरकारमाथि जनताको विश्वास घट्दा राजनीतिक उथलपुथलको सम्भावना।
६. कूटनीतिक असर र अन्तर्राष्ट्रिय प्रभाव
पाकिस्तानले भारतमाथि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा दबाब दिन प्रयास गर्नेछ।
सिन्धु जल सम्झौता स्थगित हुनु दक्षिण एशियामा द्वन्द्व र अस्थिरताको नयाँ चरण हुन सक्छ।
चीन, अमेरिका, र इस्लामिक राष्ट्रहरूबीच पाकिस्तान सहानुभूति जुटाउने प्रयास गर्न सक्छ।
भारतको सिन्धु जल सम्झौता स्थगनको निर्णय केवल जल स्रोत नियन्त्रणको सवाल होइन; यो सुरक्षा, कूटनीति, आर्थिक नीति र रणनीतिक सन्देश हो। पाकिस्तानमा यसले बहुआयामिक संकट निम्त्याउन सक्छ—जसमा कृषिजन्य संकटदेखि सामाजिक अस्थिरता, ऊर्जा अभाव, र कूटनीतिक अलगाव सबै समावेश छन्। यस्ता स्थितिमा, जललाई केवल साधन नभई शान्ति र सहकार्यको माध्यम बनाउने दीर्घकालीन रणनीति नै दुवै देशका लागि हितकर हुनेछ।
उमेश के. शि — लेखक, हस्ताक्षर विश्लेषक र सामाजिक कार्यकर्ता। शिक्षा, सामाजिक न्याय, संस्कार र चेतनाको अभिवृद्धि उनका प्राथमिक चिन्तनका क्षेत्र हुन्।
-
उमेश के. शि
अमेरिका
थप सामाग्री
ट्रेन्डिङ
-
ओली सरकार ढल्न लागेको हो…
२०८२ बैशाख २६ गते
-
नेपाली सेना ‘हाइ अलर्ट’मा, ‘स्पेसल…
२०८२ बैशाख २५ गते
-
क्यानडाबाट भारत हुँदै नेपाल उडेकी…
२०८२ बैशाख ३० गते
-
ट्राफिक प्रहरीका इन्स्पेक्टरले जनपदका सहायक…
२०८२ जेष्ठ १ गते
-
भारत र पाकिस्तानबीच फेरि यस्तो…
२०८२ जेष्ठ १ गते
